Jasne pojemniki chronią korzenie przed przegrzaniem
Kolorowe pojemniki są coraz powszechniejsze w produkcji szkółkarskiej. Z jednej strony oferowane w nich rośliny lepiej się prezentują. Kolejna ich zaleta to możliwość recyklingu (czarne nie były wychwytywane przez urządzenia sortujące). Ale jest jeszcze jeden powód na użycie doniczek w jaśniejszych barwach. Takie pojemniki mniej nagrzewają się latem na kontenerowni, co chroni system korzeniowy przed zaburzeniami rozwoju. Amerykańscy naukowcy udowodnili, że wykorzystując białe pojemniki można produkować rośliny na kontenerowni bez problemów nawet w takim stanie jak Alabama, gdzie od maja do września temperatury przekraczają 30°C.
Już od lat 50. ub.w. wiadomo, że wyższa od optymalnej temperatura w strefie korzeniowej wpływa na jakość i rozwój materiału szkółkarskiego uprawianego w pojemnikach. Czarne doniczki z tworzywa sztucznego intensywnie pochłaniają promieniowanie słoneczne, a energia cieplna jest następnie przekazywana do podłoża. Efektem w słoneczne, letnie dni może być nadmierne nagrzanie podłoża w pojemniku, co wpływa negatywnie na rozwój systemu korzeniowego. Ostatnie lata z ekstremalnymi temperaturami pokazują, że z taką sytuacją coraz częściej mamy do czynienia nawet w naszej strefie klimatycznej. Doświadczenie z USA pokazuje, że produkując rośliny, zwłaszcza w mniejszych pojemnikach, warto czasem zrezygnować z czarnych na korzyść białych. W praktyce sprawdzą się zapewne także inne popularne barwy: szare, zielone, taupe czy nawet w odcieniach jasnej terakoty.
Najbardziej narażona wystawa południowa
Ponieważ pojemność cieplna podłoża jest większa niż otaczającego powietrza, temperatura podłoża w doniczkach na kontenerowni w upalne, słoneczne dni często przekracza temperaturę otoczenia, czasem osiągając nawet 50°C. Nie pozostaje to bez wpływu na wzrost korzeni. Łatwo to zauważyć obserwując słabszy rozwój korzeni po stronie pojemnika z wystawą południowo-zachodnią. Ta jest, bowiem najbardziej narażona na promieniowanie słoneczne. Wielu szkółkarzy nie zdaje sobie sprawy ze skutków nadmiernego nagrzewania podłoża w pojemnikach. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy całość produkcji prowadzona jest w czarnych pojemnikach i nie ma możliwości porównania roślin z tymi, które byłyby uprawiane w warunkach optymalnych.
Najczęstsze sposoby zapobiegania nagrzewaniu podłoża w pojemnikach
Powszechną praktyką wśród szkółkarzy jest gęste rozstawianie roślin na kontenerowni. Z jednej strony pozwala to lepiej wykorzystać powierzchnię. Z drugiej, zapobiega nagrzewaniu, gdyż ściany boczne pojemników są osłonięte innymi przed promieniowaniem słonecznym. W takim przypadku rzędy zewnętrzne na zagonach często ocienia się np. obsypując je korą. W miarę wzrostu strefy nadziemnej, rośliny są później rozstawiane szerzej. Chociaż wykorzystanie przestrzeni jest priorytetem, jest to proces pracochłonny. Obecnie, gdy koszty i dostępność siły roboczej i koszty są jednymi z największych w produkcji, a szkółka ma wystarczającą powierzchnię, rozmieszczenie roślin w ich ostatecznych odstępach pozwoliłoby na zmniejszenie nakładów pracy.
Dotychczasowe doświadczenia wykazały, że rzeczywiście duże zagęszczenie na kontenerowni chroni system korzeniowy przed przegrzaniem. Stwierdzono także częste uszkadzanie korzeni u roślin wcześniej nie niezaklimatyzowanych bezpośrednio po rozstawieniu doniczek w większej rozstawie. Badania potwierdziły również, że jasne pojemniki znacznie zmniejszają nagrzewanie podłoża, w porównaniu z konwencjonalnymi czarnymi.
Inne metody zapobiegania nagrzewaniu podłoża w pojemnikach to m.in. technologia produkcji metodą pot in pot, cieniowanie czy użycie pojemników tekstylnych. Powszechnie uważa się, że nawadnianie może łagodzić skutki podwyższonej temperatury podłoża. Jednak doświadczenia amerykańskich naukowców, Chrisa Martina i Dewayne’a Ingrama z 1992 r., wykazały, że do schłodzenia podłoża w pojemnikach do optymalnej temperatury potrzeba nierealistycznej ilości wody.
Doświadczenie z finalną rozstawą
W maju 2021 r. naukowcy ze Stacji Doświadczalnej Ogrodnictwa Uniwersytetu Auburn (stan Alabama w USA) założyli doświadczenie na kontenerowni szkółkarskiej. Badacze sprawdzali interakcję koloru pojemników i odstępów między nimi. Podstawowym celem badań było jednak określenie, czy białe pojemniki umożliwią umieszczenie świeżo zadoniczkowanych roślin na kontenerowni w ostatecznej rozstawie i uzyskanie dobrej jakości materiału bez negatywnego wpływu nagrzewania podłoża.
W doświadczeniu wykorzystano ostrokrzew karbowanolistny (Ilex crenata) ‘Soft Touch’ („młodzież” z multiplatów 50-komórkowych) posadzony w pojemnikach 1,5-litrowych, białych oraz czarnych. Jako substrat wykorzystano kompostowaną mieloną korę wymieszaną z nawozem Osmocote® 12–14M firmy ICL (15–9–12), 2,71 kg/m3 wapna dolomitowego oraz 0,68 kg/m3 nawozu Micromax® Micronutrients (ICL).
Pojemniki rozstawiono w czterech kombinacjach: czarne i białe (czarne od wewnątrz) stykające się krawędziami oraz czarne i białe w rozstawie finalnej – co 12,5 cm. Pojemniki stykające się krawędziami rozstawiono co 12,5 cm po 112 dniach.
Czujniki sprzężone z programem komputerowym mierzyły temperaturę w pojemnikach co 30 minut. Umieszczano je po 4 stronach pojemników w odległości ok. 2,5 cm od krawędzi.
W białych pojemnikach można od razu użyć rozstawy finalnej
Temperatura podłoża w czarnych pojemnikach w rozstawie finalnej najczęściej ze wszystkich kombinacji przekraczała 38°C. To poziom, który badacze uznali za krytyczny dla rozwoju korzeni.
Łącznie wyniki doświadczeń sugerują, że czarne pojemniki ustawione od razu w rozstawie finalnej wpłynęły na gorszy rozwój i słabszy wzrost pędów i korzeni ostrokrzewu karbowanolistnego. To metoda dość powszechnie spotykana w wielu szkółkach, w których rośliny o szybkim cyklu produkcji są po przesadzeniu ustawiane na kontenerowni od razu w rozstawie finalnej. Wyniki z opisywanego doświadczenia sugerują natomiast, że ostrokrzew ‘Soft Touch’ można uprawiać od razu w rozstawie finalnej pod warunkiem wykorzystania białych pojemników.
Podobne wnioski uzyskano także w innych doświadczeniach z żywotnikami uprawianymi w białych pojemnikach 3-galonowych (ok. 11,3 l). W tym przypadku różnice w czasie z temperaturą podłoża powyżej krytycznej były jednak znacznie mniejsze. Wynika to z dużo większej objętości podłoża. Ze wzrostem objętości pojemnika rośnie bowiem jego zdolność do buforowania zmian temperatury podłoża. Potwierdza to celowość użycia białych lub innych jasnych pojemników, zwłaszcza w przypadku mniejszych rozmiarów, narażonych na szybkie nagrzewania podłoża.
