Trudne czasy bukszpanu

Rodzinne gospodarstwo Herplant z siedzibą w Beerse zostało założone w 1985 r. przez trzech braci Hermans: Didiera, Louisa i Luca. Wcześniej małą szkółkę roślin iglastych prowadzili ich rodzice. Początkowo gospodarstwo braci Hermans znacznie rozbudowało asortyment produkowanych roślin ozdobnych, ale w efekcie końcowym, od początku lat 90. ub.w.  skupiono się na dwóch taksonach – cisach (Taxus) i bukszpanach (Buxus), zwłaszcza ich wersjach formowanych, m.in. w kule, stożki, sześciany. Obecnie firma nadal znajduje się w rękach braci Hermans, którym pomaga trójka ich dzieci. Gospodarstwo obejmuje około 30 hektarów, z czego 3 ha zajmują obiekty pod osłonami, 8 ha – kontenerownia, a resztę produkcja polowa. Oprócz właścicieli i ich dzieci w szkółce pracuje 12 stałych pracowników.

Cisy

Podstawowe produkty szkółki to obecnie bukszpany i cisy, głównie okazy formowane, oferowane zarówno w pojemnikach (prawie większość bukszpanów), jak i z bryłą korzeniową (większość cisów).  

W przypadku cisów w ofercie jest 13 odmian z gatunku T. baccata (‘David’, ‘Dovastoniana’, ‘Dovastonii Aurea’, EXOTICA/’HER.2009T06’^PBR, ‘Fastigiata’, ‘Fastigiata Robusta’, ‘Fastigiata Aureomarginata’, ‘Golden Hedge’, TINY T/ ‘HER2016T02’^PBR, ‘Snow Lady’, ‘Spreading Beauty’, ‘White Hedge’ i ‘Bultinck Orange Beauty’ oraz dwie z gatunku T. x media (ELEGANZA/’HER2009T01’^PBR oraz ‘Hilli’).

Wśród cisów są trzy odmiany własne wyselekcjonowane w szkółce. Cis pośredni ELEGANZA to forma o równomiernym, krzaczastym, wzniesionym pokroju i eleganckim wyglądzie ze względu na cienkie i ciemne igły. Jest oferowany na żywopłoty i formy bryłowe, także w miejscach publicznych, gdzie jako forma męska nie tworzy trujących owoców. Cis pospolity EXOTICA ma pokrój kolumnowy i bardzo długie, lekko skręcone średniozielone igły i jest łatwy w produkcji pojemnikowej w szkółce. Ostatnia własna odmiana to nowość z 2022 r., nagrodzona srebrnym medalem targów GrootGroenPlus – cis pośredni TINY T. To jeden z najmniejszych cisów, o bardzo małych, ciemnych igłach, przydatny na niskie żywopłoty, do sadzenia na grobach, w małych ogrodach, pojemnikach balkonowo-tarasowych, a nawet w skrzynkach balkonowych.  

Hodowla odpornych bukszpanów

W ogrodzie kolekcyjnym szkółki Herplant znalazło się ponad 200 taksonów z rodzaju Buxus. Są one wykorzystywane w największej pasji Didiera Hermansa – hodowli nowych odmian z tego rodzaju.  Efektem ponad 12-letniej pracy jest uzyskanie odmian bukszpanu odpornych na C. buxicola, których zapowiedź po raz pierwszy pokazano na targach GrootGroenPlus w 2019 r., a w tym sezonie trafiły już na rynek pod chronioną prawnie w Europie (European Plant Breeders’ Rights – CPVO) i w Stanach Zjednoczonych (American Plant Patent) nazwą BetterBuxus®. Te odporne odmiany nie pochodzą wyłącznie od B. sempervirens, ale zostały otrzymane drogą klasycznej hodowli kilku gatunków z rodzaju Buxus. Obecnie w handlu w Europie i w USA (tam pod nazwą Better Boxwood®) dostępne są cztery odmiany, a produkcja rozpoczęła się także w Japonii, Australii, Nowej Zelandii i w RPA.

Better Buxus®

BetterBuxus® Renaissance tworzy rośliny niskie, zwarte o drobnych i ciemnych liściach. Ma być przydatny na niskie żywopłoty.

BetterBuxus® Babylon Beauty rośnie także nisko, ale jego krzewy są stosunkowo szerokie, a liście jasnozielone. Ze względu na silny system korzeniowy jest nieco bardziej odporny na suszę od pozostałych odmian z linii BetterBuxus®. Może być przydatny na niskie żywopłoty i jako roślina okrywowa.  

BetterBuxus® Heritage to z kolei odmiana zwarta, ale o pokroju bardziej wzniesionym i błyszczących liściach w średnich odcieniach zieleni. Może być przydatny na żywopłoty i do formowania.  

BetterBuxus® Skylight to odmiana o największym wigorze i średniozielonych liściach. To kreacja najbardziej przydatna do produkcji form strzyżonych (kul i innych brył).

Piąta odmiana z linii BetterBuxus® będzie mieć swoją premierę w październiku 2023 r. na targach GrootGroenPlus z w Zundert.

Zdaniem D. Hermansa obecnie sprzedaż bukszpanów jest bardzo trudna, bo klienci indywidulani nie potrafią sobie poradzić z ćmą bukszpanową w ogrodach przydomowych. Jednak jej zwalczanie i kontrola są już możliwe i skuteczne za pomocą zabiegów środkami naturalnymi, jak i chemicznymi. Z tego powodu bukszpany z linii BetterBuxus® dają szanse powrotu żywopłotów z tej rośliny do historycznych ogrodów, w których istniały od wielu lat. Do wiosny br. już ponad 350 tys. roślin tych odmian trafiło do historycznych ogrodów we Francji, Belgii i Holandii.  Aby z powrotem przekonać do bukszpanów właścicieli ogrodów przydomowych szkółka Herplant zaczęła natomiast tworzyć specjalne stoły reklamowe dla centrów ogrodniczych, z informacjami o nowych odmianach i sposobach radzenia sobie z ćmą bukszpanową. Takie stoły trafiają do centrów ogrodniczych, na razie w Belgii.   

Ćma bukszpanowa – tylko odmiany bardziej tolerancyjne

W przypadku ćmy bukszpanowej nie ma na razie odmian bukszpanu, które byłyby odporne na tego szkodnika. Są jednak takie, które są przez ćmę omijane bardziej niż inne, a tym samym bardziej tolerancyjne. To przede wszystkim bukszpan drobnolistny (B. microphylla var. japonica) oraz jego wyselekcjonowana odmiana ‘Rococo’ o niskim, szerokim pokroju krzewów, która może być przydatna na niskie żywopłoty oraz jako roślina okrywowa. W doświadczeniach testowych z 2020 r. na łączne 200 liści u kilku gatunków i odmian bukszpanu, najwięcej (44 liście) zostało zjedzonych na bukszpanie wieczniezielonym, a najmniej (tylko 13) na odmianie ‘Rococo’ bukszpanu drobnolistnego. Jedną z przyczyn może być fakt przystosowania się tego gatunku w jego ojczyźnie (Japonia) do współżycia z ćmą bukszpanową pochodzącą z tego samego regionu.

Najważniejszy – zrównoważony rozwój 

W polityce firmy na pierwsze miejsce wysuwa się obecnie zrównoważona produkcja, rozwijana z poszanowaniem środowiska.  Od 2006 r. szkółka dołączyła do programu MPS (More Profitable Sustainability). Certyfikat MPS to sposób, w jaki szkółkarze mogą dostarczać swoim klientom namacalny dowód (weryfikacja przez trzecią stronę), że są firmą zrównoważoną i dbającą o środowisko. We współpracy z kilkoma instytutami badawczymi (ILVO, PCS) prowadzi się badania nad nowymi chorobami i szkodnikami. Herplant podejmuje też wiele własnych inicjatyw w odniesieniu do zużycia wody, nawozów, zarządzania glebą, energii, różnorodności biologicznej i gospodarki odpadami.

Szkółka stara się integrować z lokalnym krajobrazem. W tym celu Istniejące rzędy drzew zostały zachowane i uzupełnione. Posadzono żywopłoty i zalesiono granice na długości ponad 1 km. Obok szkółki posadzono kwatery z wrzosami, aby chronić lokalną populację pszczół z rodzaju Andrena.  Zbiorniki magazynowe, w których jest gromadzona i ponownie wykorzystywana woda, przystosowano tak, aby były równocześnie schronieniem dla pożytecznych zwierząt (żaby, traszki i inne). Budynek główny firmy oraz kilka roboczych są od niedawna ogrzewane pompą ciepła, która współpracuje z kolektorami słonecznymi na dachach. Wreszcie, wszystkie odpady są segregowane tak, że obecnie tych nienadających się do recyklingu pozostaje tylko minimalna ilość.

Firmę odwiedziłem w ramach wyjazdu prasowego zorganizowanego przez flamandzki urząd marketingu rolnego VLAM