Wiśnie ozdobne – jakie do miast, a które do ogrodów?
Dla jednych wiśnia ozdobna, dla innych bardziej egzotycznie brzmiąca sakura. Teraz jest ich czas. Kwitną krótko, ale zachwycają bardzo długo. Istnieją setki odmian tych ozdobnych drzew i krzewów. W Japonii naliczono ich 600-800. Pochodzą od kilkunastu gatunków występujących w naturze i używanych do krzyżówek przez ostatnie 12 stuleci. W Polsce, w szerokiej produkcji jest tylko kilka, kilkanaście odmian. Które z nich najlepiej się nadają się do zieleni publicznej, a które lepiej sprawdzą się w ogrodach?
Dużo znanych odmian, niewiele w produkcji
Wiśnie ozdobne, poza swoim naturalnym obszarem pochodzenia, czyli Dalekim Wschodem, są bardzo popularne m.in. w Stamach Zjednoczonych i w Kanadzie. W obu tych krajach dużo ozdobnych wiśni sadzi się na terenach zieleni miejskiej oraz wzdłuż spokojnych ulic, zwykle w zabudowie jednorodzinnej. Drzewa te są także bardzo popularnym, gatunkiem w ogrodach prywatnych. Są standardem w ofercie tamtejszych centrów ogrodniczych. Łatwo znajdują nabywców, bo kwitnące drzewka trafiają do handlu zazwyczaj w szczycie wiosennego zainteresowania roślinami. W USA do najlepiej sprzedających się wiśni ozdobnych dla prywatnych odbiorców należą obecnie odmiany: ‘Kanzan’, ‘Shirotae’ (syn.‘Mount Fuji’), First Blush® (‘JFS-KW14’), Pink Cascade® (‘’NCPH1′), ‘Yoshino’ oraz ‘Royal Burgundy’.
fot. Holger Ellgaard – Wikimedia
fot. Scott Bauer, ARS USDA
fot. SLIMHANNYA-Wikimedia
W Polsce na terenach zieleni najczęściej spotykanymi odmianami pozostają ‘Kanzan’, ‘Amanogawa’ i ‘Royal Burgundy’. Dopiero w ostatnich latach pojawiły się w produkcji i handlu „nowe” (dla nas) odmiany, które wyeksponowane na terenach zieleni budzą zachwyt w czasie kwitnienia.
W ogrodach popularna w ostatnich latach stała się oferowana w formie krzaczastej (zwykle z rozmnażania in-vitro), a przez to nieosiągająca dużych rozmiarów Prunus incisa ‘Kojou-no-mai’. W prywatnych ogrodach popularne są także odmiany o pokroju zwisającym, np. Prunus x yedoensis ‘Shidare –Yoshino’ czy Prunus ‘Kiku-shidare-zakura’.
Obecnie drzewa niestety krótkowieczne
Wiśnie ozdobne podziwiane w ogrodach Japonii mogą liczyć nawet po kilkaset lat. Niestety na terenach zieleni miejskiej w Europie czy w Ameryce Północnej nie znajdują już tak dobrych warunków rozwoju. Dlatego zaliczane są obecnie do drzew krótkowiecznych. Doświadczenia z Kanady wskazują, że średnia żywotność wiśni ozdobnej w tamtejszych miastach wynosi zaledwie 25-30 lat.
To gatunek szczególnie podatny na choroby (grzybowe i bakteryjne) liści, kory i nawet kwiatów. A w przypadku wielu odmian także na przemarznięcia. Jak większość roślin z rodziny Rosaceae, wiśnie wymagają gleb o odczynie zbliżonym do obojętnego. Dostępność wapnia i potasu odgrywa bowiem kluczową w zwiększeniu odporności tych drzew na choroby oraz w podniesieniu tolerancji wobec niskiej temperatury. Podatność wiśni na choroby wynika m.in.. z faktu, że kwitną w okresie, gdy są najbardziej podatne na wiele z chorób grzybowych i bakteryjnych rozprzestrzenianych z wiatrem i opadami. Często czarkowate kwiaty długo utrzymują we wnętrzu zwiększoną wilgotność, co także sprzyja patogenom. Większość wiśni ma cienką korę, podatną na uszkodzenia, przez które wnikają również mogą wnikać bakterie oraz zarodniki grzybów.
Wpływ podkładki
Zdaniem kanadyjskich naukowców, większa podatność na choroby jest widoczna u wiśni rozmnażanych przez szczepienie. Brak jest wielu doświadczeń nad odpowiednimi podkładkami dla poszczególnych odmian. Szczepienie na źle dobranych podkładkach może skutkować słabszym wzrostem i rozwojem drzew. W takich przypadkach już po kilku latach widać np. zbyt szybki rozwój pnia w stosunku do części szlachetnej. Efektem są pojawiające się w koronie pęknięcia kory. To z kolei daje wrota infekcjom chorobowym.
Do handlu trafiają w większości formy szczepione. Zazwyczaj podkładką dla wielu ozdobnych wiśni jest czereśnia ptasia (Prunus avium). Doświadczenia północnoamerykańskie wskazują, że na terenach zieleni lepiej rosną jednak wiśnie, dla których użyto podkładki ‘Colt’. Wynika to zapewne z jej silniej rozbudowanego niż u czereśni ptasiej systemu korzeniowego. Drzewa wiśni ozdobnych na tej podkładce rosną także nieco silniej i osiągają większe rozmiary.
W rosyjskich doświadczeniach opublikowanych w 2018 r. wykazano, że rozmiary drzew wiśni ‘Shirofugen’ uzyskanych w szkółce mogą się różnić nawet o 100%, zależnie od podkładki. W tym doświadczeniu wykorzystywano m.in. podkładki z serii Krymsk®, znane w sadownictwie. Zależnie od podkładki, uzyskano drzewka ‘Shirofugen’ w tym samym wieku o wysokości od 145 cm do 300 cm.
Na własnych korzeniach?
W przypadku wiśni przeznaczonych na tereny zieleni należałoby unikać form szczepionych, zwłaszcza wysoko na pniu. W doświadczeniach kanadyjskich lepiej sprawdziły się formy pochodzące z niskiej okulizacji. Najzdrowiej rosły natomiast wiśnie ukorzeniane na własnych korzeniach. Wiśnie należą do gatunków, które trudno rozmnażają się z sadzonek (zwykle półzdrewniałych latem). Nie jest to jednak niemożliwe. Kilka odmian ozdobnych wiśni rozmnaża się z powodzeniem np. w Szkółkach Roślin Ozdobnych WAŻYŃSCY w Śleszynie.
Ostatnio pojawiły się także wiśnie rozmnażane metodą in-vitro. Z kultur tkankowych pochodzi np. większość dostępnych u nas krzaczastych form wiśni ‘Kojou-no-mai’.
Odmiany tolerancyjne wobec chorób i zdrowo rosnące
Kanadyjskie stowarzyszenie parków i terenów zieleni z Kolumbii Brytyjskiej (BCRPA) opublikowało w 2021 r. listę odmian wiśni ozdobnych najbardziej przydatnych do tych celów. To selekcje, które wykazują się najmniejszą podatnością na choroby oraz zdrowo i silnie rosnące. Poniżej przykłady takich odmian.
‘Akebono’
Odmiana licząca sobie ponad 250 lat. Tworzy drzewa o zaokrąglonej koronie dorastające do wysokości 7-10 m i szerokości 7-12 m. Kwiaty duże, różowe półpełne. Stosunkowo łatwo ukorzenia się z sadzonek półzdrewniałych.
‘Ichijo’
Odmiana z początku XIX w. o koronie w kształcie pucharu. Drzewa dorastają do wysokości 4-6 m, przy podobnej średnicy korony. Kwiaty duże różowe, półpełne. Przekwitając jaśnieją do prawie białych.
‘Kanzan’
Bardzo popularna także w Polsce odmiana o pełnych różowych kwiatach. Drzewa dorastają u nas do wysokości 5-6 m, przy podobnej szerokości.
‘Shirofugen’
Drzewa o koronie pucharowatej. Rosną dość silnie, osiągając wysokość do 10 m, przy podobnej średnicy. Kwiaty duże, półpełne. W pąkach różowe, po rozkwitnięciu prawie białe.
‘Pandora’
Drzewo o wysokości 4-6 m. W młodości ma formę kolumnową. U starszych okazów korona robi się szersza. Kwiaty duże, w pąkach ciemnoróżowe. Po rozkwitnięciu jasnoróżowe. Odmiana z USA sprzed 1939 r.
‘Royal Burgundy’
Niewielkie drzewo o wysokości do 10 m i średnicy korony 5-8 m. Korona odwrotnie stożkowata, z wiekiem coraz szersza. Kwiaty ciemnoróżowe pełne. Purpurowe liście przez cały sezon.
‘Shirotae’
Niewielkie, szerokie drzewo o wysokości 4-6 m i średnicy korony 4-8 m. Kwiaty bardzo duże, czarkowate, półpełne, Czysto białe z różowym środkiem. Bardzo mocno pachną migdałami. Odmiana z początku XIX w., uznawana za jedną z najładniejszych wiśni ozdobnych. Pierwotnie eksportowana z Japonii na Zachód pod nazwą ‘Mount Fuji’.
‘Snofozam’
Forma silnie zwisająca. Osiąga wysokość 2-3 m, zależnie od miejsca szczepienia. Nisko szczepiona może tworzyć formy okrywowe. Średnica korony do 2,5 m. Kwiaty czysto białe, mocno pachnące. Synonim SNOW FOUTAINS
‘Somei-Yoshino’
Jedna popularniejszych odmian, znana z nasadzeń w Waszyngtonie. Tworzy szeroko rozłożyste drzewa o wysokości do 9 m, przy podobnej średnicy. Kwiaty pojedyncze, początkowo mlecznoróżowe, starzejąc się bledną do prawie białych. Lekko pachną migdałami. Tworzy małe czarne owoce, bardzo lubiane przez ptaki..
‘Tai-Haku’
Bardzo stara japońska odmiana. Tworzy rozłożyste, szerokie drzewa o wysokości do 6 m, przy podobnej średnicy. Kwiaty bardzo duże („tai haku” to po japońsku „duże białe”), pojedyncze, w pąkach różowe, potem prawie białe. Ukazują się one równocześnie z brązowozielonymi liśćmi, co stanowi dodatkową dekoracje.
‘Ukon’
Szerokie drzewo o wysokości do 8 m i średnicy do 15 m. Kwitnie równocześnie z pojawiającymi się brązowawymi liśćmi (w sezonie zielenieją). Kwiaty półpełne, duże, wiszące w pęczkach. Mają nietypową dla wiśni barwę. W pąkach są zielonkawożółte, po rozwinięciu kremowożółte lub zielonkawe. Jesienią liście spektakularnie fioletowoczerwone, co również jest nietypowe dla wiśni
‘Umineko’
Małe drzewo o pokroju kolumnowym. Dorasta do wysokości 9 m, przy średnicy 4 m. Kwitnie bardzo obficie, Kwiaty czysto białe z różowymi pręcikami. Ukazują się równocześnie z pierwszymi jasnozielonymi liśćmi.
Odmiany, których lepiej unikać w terenach zieleni
Według kanadyjskich źródeł wiele z popularnych obecnie odmian wiśni ozdobnych nie powinno się sadzić w parkach i przy ulicach. Przyczyna jest ich bardzo wysoka podatność na choroby oraz słaby rozwój. Są one jednak jak najbardziej przydatne do ogrodów przydomowych, gdzie słabsza siła wzrostu może być nawet ich zaletą.
W tej grupie znalazły się takie odmiany jak: ‘Accolade’, ‘Amonogawa’, ‘Automnalis’, ‘Beni-shidare’, ‘Mikuruma-gaeshi’, ‘Okame’, ‘Pink Perfection’, ‘Rancho’, ‘Rosea’, ‘Spire’, ‘Shogetsu’, ‘Tagasago’, ‘Whitcomb’.
Zasady dotyczące wiśni na terenach zieleni
- Nie sadzić zbyt blisko siebie. Drzewa musza mieć zapewniony dobry dostęp powietrza.
- Materiał szkółkarski wolny od wirusów. Najlepiej na własnych korzeniach.
- Sadzić na stanowiskach słonecznych i podłożu z dobrym drenażem.
- Unikać miejsc zbyt blisko dróg.
- Nie przycinać, o ile to nie jest niezbędne.
- Zadbać o pH podłoża (najlepiej obojętne) i zapewnić nawożenie mineralne przed sadzeniem.
- Bezwzględnie nawadniać po posadzeniu i w okresach długotrwałej suszy.
- Chronić pień przed uszkodzeniami (zwłaszcza od podkaszarek).
