Pojemniki typu Air-Pot®

Historia

Pojemniki typu Air-Pot® po raz pierwszy zaczęto wykorzystywać przed wielu laty w Australii (ich pierwotna nazwa to Spring Ring). Służyły najpierw do produkcji eukaliptusów. Ich korzenie w normalnych pojemnikach bardzo szybko owijały się wokół wewnętrznych ścianek i uniemożliwiały prawidłowy wzrost drzew. Rozwiązaniem był produkt stworzony przez australijską firmę Caledonian Tree Co. Ltd, któremu w 2000 r. nadano nazwę Air-Pot®. Zasadą jego działania jest eliminacja skręcania korzeni rosnących intensywnie przy ściankach tradycyjnych pojemników. W celu rozwiązania tego problemu wykorzystano powietrze. Gładką ścianę z tworzywa sztucznego  (obecnie wysokiej gęstości polietylen HDPE z recyklingu) zastąpiono materiałem tłoczonym w formie stożkowatych wypustek zakończonych małych otworem. Strukturą przypominają one wytłoczki do jajek. Podstawą pojemnika jest ażurowa siatka z tworzywa sztucznego, lekko podniesiona ponad podłożem.  

Jak działa Air-Pot^®

Kształt ścianki doniczki kieruje każdy korzeń do otworu wentylacyjnego. Gdy zetknie się on z powietrzem, jego wierzchołek zamiera, co stymuluje tworzenie korzeni bocznych. Proces ten powtarza się, prowadząc do powstania licznych, włóknistych korzeni, które nie skręcają się wokół ścianek pojemnika. Przy okazji otwory wentylacyjne zapewniają również drenaż i napowietrzenie podłoża. Tworzą idealne warunki dla rozwoju mikroorganizmów pomagających w dostarczaniu większej ilości składników odżywczych do rośliny.

W przeprowadzonych w Holandii 2018 i 2019 roku doświadczeniach porównywano wzrost drzew trzech gatunków w pojemnikach typu Air-Pot® (7,5 l i 45 l) i na zagonach polowych. Wykorzystano w tym celu grab pospolity (Carpinus betulus) ‘Lucas’, ambrowiec balsamiczny (Liquidambar styraciflua) ‘Worplesdon’ i lipę holenderską (Tilia europaea) ‘Pallida’. Drzewa w pojemnikach posadzono w mieszaninę torfu (70%) i włókna kokosowego (30%). Do nawożenia korzystano z nawozów Osmocote® i Micromax (zarówno w pojemnikach, jak i na zagonach polowych). Uprawa w pojemnikach Air-Pot® o pojemności 7,5 l doprowadziła do zwiększenia średnicy pnia o 26-56% w porównaniu z uprawą na zagonach polowych, a w pojemnikach 45-litrowych nawet o 61-75%.

Modyfikacje dla większych pojemności

Pojemniki typu Air-Pot® o pojemności do 45 litrów produkowane są standardowo jako zestawy, składające się ze ścianek i podstawy. W przypadku korzystania z większych wymiarów zakupić można standardowe, cięte odcinki materiału lub jego rolki o wysokości do metra. Z takich rolek można tworzyć nawet bardzo duże pojemniki. Są one często wykorzystywane do przekorzeniania drzew pozyskanych z kwater polowych z bryłą korzeniową. W tym przypadku zazwyczaj ustawiane są one na utwardzonej powierzchni kontenerowni lub na gruncie w wykorzystaniem izolacji. Zapobiega to przerastaniu korzeni do podłoża (większe pojemniki mają tylko ścianki boczne, ale pozbawione są podstawy).

System Air-Pot® U

Air-Pot® U to najnowsza modyfikacja materiału wykorzystywanego dotąd do produkcji pojemników typu Air-Pot®.  To system uprawy drzew (ich „młodzieży”) i krzewów w wiszących na stelażu rynnach. Są one wykonane z tego samego materiału, z którego produkowane są pojemniki typu Air-Pot®. Lokalizacja rynien na wysokości około 1 m nad ziemią znacznie ułatwia pracę z roślinami w każdych warunkach pogodowych. Pozwala też ograniczyć konieczność stosowania fungicydów i pestycydów. 

Uprawa w podłożu niestykającym się z gruntem ma też inne zalety. Umożliwia bowiem precyzyjne nawożenie i nawadnianie (poprzez fertygację). Wyciekający nadmiar roztworu nawozów można zbierać do kanałów umieszczonych pod rynnami. Linie kroplujące montowane są wiosną w podłożu podczas sadzenia roślin. Odzyskiwanie roztworu nawozów w szkółce nabiera obecnie szczególnego znaczenia w wielu krajach, m.in. w Holandii ze względu na restrykcyjne przepisy dotyczące ochrony środowiska.  

Ułatwiony zbiór roślin

Dla systemu Air-Pot® U zostały też zaprojektowane wspomagające go maszyny i urządzenia. Służą one m.in. do napełniania rynien podłożem oraz opróżniania przy zbiorze roślin.  W tym ostatnim przypadku materiał Air-Pot® jest ściągany z ramy i oddzielany od wypełniającego go systemu korzeniowego roślin. Tak odzyskany materiał nawija się następnie na wałek i można go wykorzystać ponownie wiosną wraz z maszyną do napełniania rynien. „Pas” pozyskanych roślin jest natomiast cięty poprzecznie na pojedyncze okazy. Ich bryła korzeniowa nie rozpada się dzięki bardzo rozbudowanemu systemowi drobnych korzeni. Takie rośliny można układać w pojemnikach transportowych czy skrzyniopaletach i przeznaczać jako „młodzież” do sadzenia na kwaterach polowych lub do pojemników.

Mocny system korzeniowy tak uzyskanych drzew czy krzewów pozwala na zmniejszenie stresu związanego z ich późniejszym przesadzaniem. W doświadczeniach takie rośliny po roku od przesadzenia z rynien mogą osiągnąć nawet o połowę większe rozmiary niż np. „młodzież” kopana z gruntu.

Systemy Air-Pot® U są budowane tylko na zamówienie i nie należą do tanich. Instalacja tego typu systemu (wliczona jest instalacja do nawadniania) kosztuje w Holandii 90-140 euro za metr bieżący. Dodatkowo trzeba liczyć się z zakupem maszyn do napełniania rynien oraz do zbioru roślin. 

Air-Pot®w praktyce

Jedną z pierwszych szkółek w Holandii, która zaczęła produkcję „młodzieży” drzew alejowych w rynnach typu Air-Pot® była szkółka B&P Handelskwekerijen. Pierwszy system zbudowano tam na powierzchni 3 tys. m² i wykorzystano do produkcji szczepionej „młodzieży” drzew. Zakupione szczepy sadzi się tam do rynien bardzo wczesną wiosną (II/III). Do jesieni szkółkarze uzyskują w ten sposób gotowy, duży materiał do sadzenia w polu. Drzewa w rynnach rosną wyjątkowo intensywnie. Konieczne okazały się dodatkowe rusztowania napinające drut, do którego wiązane są bambusowe paliki mocujące rosnące drzewka.  

Zdaniem szkółkarzy z B&P Handelskwekerijen system Air-Pot® U ma przewagę zalet. „Młodzież” drzew alejowych rośnie w nim szybciej. Łatwiej jest rośliny nawadniać, nawozić i chronić przed chorobami. Także po odzyskaniu roślin jesienią z rynien i posadzeniu w polu (jesienią lub wiosną po przechowaniu w chłodni) prawie nie ma wypadów. Niebagatelna jest też łatwiejsza praca ludzi. W tego typu szkółce pracuje się łatwiej niż w kwaterach polowych. Technologia ta ma tylko nieliczne wady. Może być np. niekorzystna dla produkcji taksonów o palowym systemie korzeniowym, np. kasztanowców czy dębów. Konieczne jest też rutynowe sprawdzanie działania instalacji nawadniającej, gdyż w przypadku jej awarii podłoże w rynnach bardzo szybko przesycha.