Klon polny – nie tylko ‘Elsrijk’

Klon polny to nasz krajowy gatunek, który w naturze dorasta do wysokości około15 m. Tworzy szerokostożkowe lub jajowate korony o szerokości około 10 m. Jego pięcioklapowe liście są ciemnozielone i dość małe. To gatunek bardzo odporny na suszę i chociaż preferuje gleby żyzne i zasobne w wapń, w miastach radzi sobie na słabszych stanowiskach, w tym glebach o różnym odczynie pH, nawet suchych i zbitych. Niektóre odmiany mogą być atakowane przez mączniaka, szpeciele i przędziorki.

Odporność na suszę i zasolenie

Jego ogromną zaletą jest wysoka tolerancja wobec zasolenia podłoża, dzięki czemu liście klonu polnego pozostają zdrowe i bez objawów nekroz z reguły aż do jesieni. Jak wynika z badań nad wpływem stresu spowodowanego zasoleniem gleby przeprowadzonych przez naukowców z SGGW w Warszawie i opublikowanych w 2021 r., wysoka tolerancja klonu polnego wobec zasolenia może wynikać z przyjęcia przez ten gatunek strategii odmiennej niż np. u klonu zwyczajnego. Ten pierwszy ogranicza bowiem transport Cl i Na do liści, tym samym zapobiegając im uszkodzeniom. Dodatkowo klon polny wytwarza znaczną ilość poliprenoli, substancji które mogą obniżać stres spowodowany zasoleniem. Co ciekawe zwiększonej ilości poliprenoli nie zaobserwowano w doświadczeniach na młodych drzewach klonu polnego uprawianych w pojemnikach, a dopiero na starszych w kwaterach polowych. Może to świadczyć o zdolności klonu polnego do aklimatyzacji w trudnych warunkach.

Niektóre odmiany klonu polnego mogą być atakowane przez mączniaka, szpeciele i przędziorki. Kilka kreacji tego gatunku wykazuje jednak wysoką lub dobra tolerancję wobec tych patogenów, np. 'Eco Sentry’ czy 'Eco Effen’.

Także na żywopłoty

Zaletą klonu polnego jest tez jego odporność na cięcie. Drzewa można więc sadzić np. pod liniami energetycznymi, gdyż będą dobrze znosiły przycinanie. Angielska nazwa klonu polnego – hedge maple – czyli klon żywopłotowy wskazuje też na możliwość wykorzystania go tym celu, ale także na szpalery czy ekrany wiatrochronne czy modne ostatnio zwłaszcza w nowoczesnych projektach zielone „bryły” ( w tym celu można stosować siewki gatunku).  Także korzenie tego gatunku nie są zbyt inwazyjne, co nie koliduje z infrastrukturą podziemna w miastach. System korzeniowy jest płytki, sercowaty, co ułatwia wykopywanie drzew w szkółce z bryłą korzeniową.   

Atrakcyjny dla owadów i ptaków

Chociaż kwiaty klonu polnego nie są dla nas zbyt dekoracyjne i zwykle pozostają w maju niezauważone pomiędzy liśćmi, są bardzo atrakcyjne dla owadów, ze względu na wysoką zwartość nektaru i pyłku. To ważna obecnie cecha sprzyjająca utrzymaniu bioróżnorodności na obszarach miejskich. Gęste korony klonu polnego są także przyjazne ptakom, które chętnie zakładają w nich gniazda.  

Odmiany

Znanych jest około 30 odmian tego gatunku jednak jako drzewa alejowe wykorzystywanych jest zaledwie kilka, w tym najczęściej bezkonkurencyjna pod tym względem odmiana ‘Elsrijk’.

‘Anny´s Globe’ – odmiana o kulistej, gęstej koronie. Dorasta do wysokości 3-5 m. Rośnie wolniej niż starsza odmiana ‘Nanum’ i tworzy korony o mniejszej średnicy (do 3 m po kilkudziesięciu latach). 

‘Eco Sentry’ – niewielkie drzewo (dorasta do wysokości 6-8 m) o uderzająco zwartej, gęstej koronie. W młodości jest ona szeroka i kolumnowa, ale wkrótce staje się wąska i piramidalna, z wieloma przewodnikami. Odmiana bardzo tolerancyjna wobec mączniaka. 

‘Baronne’ – odmiana znaleziona przez Erica Larsy’ego w 2000 r. w partii siewek w jego szkółce (wyróżniała się odpornością na mączniaka). To kolumnowe, małe lub średniej wielkości drzewo rośnie silniej niż inne odmiany (większe ma również liście). Dorasta do wysokości 12 m i tworzy wąskie zwarte korony. Lekkie cięcie korekcyjne może być konieczne przez pierwsze 4-5 lat po posadzeniu, aby uzyskać dobry kształt korony.

‘Carnival’ – małe drzewo o wysokości około 5 m (po zaszczepieniu na standardowej podkładce). Korona jajowata, zwarta i gęsto rozgałęziona. Liście ciemnozielone z szerokimi, kremowymi brzegami. Młode czerwonawe pędy dobrze kontrastują z barwnymi liśćmi, które są jednak dość wrażliwe na oparzenia słoneczne podczas gorących okresów lata. Odmiana bardziej przydatna do ogrodów, ale w formie piennej może być wykorzystana do bardziej eleganckich, reprezentacyjnych założeń.

‘Eco Effen’ – niewielkie drzewo (6-8 m) o zwartej, wąskiej, jajowatej koronie, węższej niż u ‘Elsrijk’. Ze względu na prosty centralny przewodnik, tworzy regularnie uformowaną koronę. Odmiana bardzo zdrowa, o dobrej tolerancji wobec mączniaka, szpecieli i przędziorków.

 ‘Elsrijk’ – obecnie najpopularniejsza odmiana klonu polnego do produkcji drzew alejowych do miast. W niektórych latach zapotrzebowanie na ten klon znacznie przekracza podaż z europejskich szkółek. Co ciekawe mimo, że klon polny pochodzi z Europy odmiana ‘Elsrijk’ została wyselekcjonowana spośród drzew miejskich w amerykańskim stanie Ohio w 1953 r. Do Europy, Holandii została sprowadzona w 1985 r. i szybko zdominowała produkcję drzew alejowych w tym kraju. Drzewa dorastają do wysokości 8-12 m i tworzą dość regularne szerokostożkowe korony (u starszych okazów mają tendencję do zaokrąglania się). Liście są nieco mniejsze Rośliny są przydatne do sadzenia nawet przy wąskich ulicach, gdzie dość dobrze rosną nawet w otoczeniu utwardzonych nawierzchni.

‘Green Column’ – uderzająco wąskie, małe lub średniej wielkości drzewo (wysokość 6-8 m), w młodości wąskie i kolumnowe, później jego korona stają się szersza. Górne boczne gałęzie są dłuższe niż przewodnik i wyrastają z pnia pod kątem około 30°. Czasami tworzy szeroko rozłożone gałęzie i wymaga wtedy lekkiego cięcia korekcyjnego (jest także konieczne przez pierwsze 4-5 lat po posadzeniu). Liście większe niż u innych odmian, ciemnozielone. Odmiana tolerancyjna wobec przędziorków, ale lekko wrażliwa na szpeciele i wrażliwa na mączniaka.

‘Huibers Elegant’ – drzewo małe do średniej wielkości (wysokość 6-12 m), o koronie początkowo wąskopiramidalnej, później jajowatej. Tworzy rozgałęzienia boczne pod kątem około 45°, co powoduje że korona pozostaje dość wąska. Liście dość tolerancyjne wobec mączniaka, szpecieli i przędziorków. W przeciwieństwie do wielu odmian Acer campestre, dość dobrze rośnie w otoczeniu utwardzonych powierzchni.

‘Lienco’ – drzewo małe do średniej wielkości (wysokość 6-10 m). Korona początkowo szeroka i kolumnowa, w miarę starzenia jajowata. Liście tej odmiany są dość tolerancyjne wobec mączniaka i szpecieli, a całkowicie wobec przędziorków. Dobre drzewo alejowe do obsadzania pasów zieleni, poboczy dróg, węższych uliczek, osiedli i skwerów. Źle rośnie w otoczeniu utwardzonych powierzchni.

‘Nanum’ – gęste, powoli rosnące drzewo, o zwartej i regularnej, kulistej koronie. Osiąga do 3-5 m wysokości, przy podobnej średnicy korony. Odmiana wprowadzona do handlu w 1839 r. w Wielkiej Brytanii. Obecnie najczęściej oferowane są formy pienne kuliste lub z koroną przyciętą w kształt kostki.

‘Postelense’ – odmiana wprowadzona do handlu przez szkółki F. von Schwerin (Niemcy) w 1896 r. Jej nazwa pochodzi od parku w Postolinie koło Milicza. Tworzy niewielkie drzewa o wysokości do 8-10 m, zwykle wielopniowe, o nieregularnym pokroju. Liście są żółte na wiosnę i zielonożółte w lecie. Wymaga stanowiska słonecznego, w cieniu liście zielenieją.

‘Pulverulentum’ – niewielkie drzewko lub krzew osiągający do 2,5 m wysokości, zwykle szczepione i sprzedawane w formie piennej. Odmiana o wolnym wzroście i barwnych liściach, które są zielone i mocno upstrzone białymi plamkami (często ulega rewersji).  Odmiana powstała w Niemczech przed 1859 r. W przypadku form piennych tworzy korony nieregularne, zwykle szersze niż wyższe.

‘Queen Elizabeth’ – średniej wielkości drzewo o szerokiej, otwartej koronie i konarach wyrastających pod kątem 45 stopni. W przeciwieństwie do ‘Elsrijk’, odmiana mniej tolerancyjna wobec utwardzonych powierzchni. Jednak na pasach zieleni i poboczach dróg rośnie doskonale i daje bardziej jednorodny efekt niż ‘Elsrijk’. Jesienią silnie przebarwia liście na głęboki żółty kolor, mocniejszy niż u innych odmian.  Młode drzewa są nieco wrażliwe na mączniaka, starsze stają wobec niego bardziej tolerancyjne.

‘Red Shine’ – niewielkie drzewo (wys. 8-10 m) o regularnej, wąskiej, piramidalnej koronie. Najbardziej uderzającą cechą tej odmiany jest kolor liści. Młode są ciemnoczerwone, później stają się zielonkawoczerwone. Pokrój uzasadnia stosowanie tej odmiany przy wąskich ulicach, podczas gdy kolor liści może dać projektantom możliwość uzyskania nieco innego niż zielony efektu. Zaleca się sadzenie drzew rosnących na własnych korzeniach, aby uniknąć zielonolistnych odrostów korzeniowych.

STREET PILLAR^PBR (‘Ruijgrok’) – odmiana do sadzenia przy bardzo wąskich ulicach ze względu na wąskie, kolumnowe korony. Po 15 latach drzewa dorastają do wysokości 5 m przy średnicy korony 2 m. Ze względu na równomierny, wąski pokrój przycinanie nie jest konieczne. Tworzy bardzo krótkie międzywęźla i gęste korony. Odmiana znaleziona w szkółce L.B. Ruijgrok BV w Holandii i nagrodzona brązowym medalem KVBC (Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego z Boskoop) w 2022 r.